басу

I. и. Культуралы үсемлекләр үстерелә торган җир мәйданы, иген кыры. Иген кырының аерым бер иген үскән өлеше үлән басуы. БАСУ КАПКАСЫ – Авылдан кырга чыгу юлларында корылган капка, кыр капкасы. II. БАСУ – ф. 1. Аякка калкыну, вертикаль хәлгә килү. Аяк өстендә тору. Нин. б. урынга тукталып, аяк өсте тору 2. Гадәттә аягүрә торыла торган берәр җирдә (эштә һ. б.) урын алу сафка б. . күч. Нин. б. йөкләмәне, функцияне үтәүчеләр яки аерым бер төркем тәшкил итүчеләр рәтенә керү 3. Аякны кую, адым ясау. Адымлау, атлау 4. Бию адымы ясау; бию 5. Ритмик хәрәкәт белән көч салып эш башкару күрек б. 6. Изү, изеп үзле итү, аралаштыру (камыр, балчык һ. б. ш. ны) 7. Бастыру (4) 8. Махсус алымнар белән әвәләп, йон массасына яки йон тукымаларга кирәкле форма һәм тыгызлык бирү 9. Бала чыгару чорында йомыркалар өстендә утыру (кош-корт тур.) 10. Нин. б. яссы нәрсә (мәс. уч) белән каплап тору, каплап кысу. Нәр. б. яссы ягы белән берәр урынга, төшкә китереп кысу 11. пичәт б. ефәккә тамбур б. 12. бармак белән баскалап тыгызлады капчыкны басып тутыру 13. мылтык баса иңнәрне 14. гомерем булса, таш басмаса... 15. башымны түбән бастым бүреген басып киде 16. басып төште герне бодай 17. валетны б. 18. куып җитә, баса! артыннан ук басып килделәр 19. бүре сарык баса 20. илне дошман басса... складны басканнар 21. машина тавышын басып абыйсын басып үсә 22. паниканы басарга теләп ачуын басты 23. Бастыру (7) 24. лампа утын б. тавышын баса төшеп 25. күч. картлык басты юаш булсаң басарлар 26. күкне болыт баскан иде чүп үләне басты йомшак агачны корт баса 27. күч. курку басты 28. сир. яшь алтмышка басканда. БАСЫП АЛУ – 1) Яулау, яулап алу 2) Басып калу (1). БАСЫП КАЛУ – 1) Көчлектән файдаланып, бирәчәкне бирмәү, кеше хакына керү 2) Яшерү, сер саклау, белдермәү. БАСЫП КЕРҮ – Көтмәгәндә көчләп килеп керү, һөҗүм белән керү. БАСЫП УТЫРУ – Берәр урында озак вакыт утыру яки постны озак вакыт биләп тору. БАСЫП ЯТКЫРУ – Яшереп тоту; кулланмыйча саклау